Miasto pod herbem Lubomirskich i Potockich – atrakcje Łańcuta

Największą atrakcją Łańcuta jest bezdyskusyjnie zamek Lubomirskich i Potockich. Tę piękną rezydencję zbudowano najprawdopodobniej w drugiej połowie XVI wieku – od tego czasu zamek był kilkakrotnie przebudowywany i wiele razy zmieniał właścicieli, jednak najważniejsi z nich byli Lubomirscy, a następnie Potoccy. Niektóre zamkowe wnętrza pamiętają XVII wiek (m.in. Sala pod Zodiakiem), jednak większość pomieszczeń to przełom XVIII i IX wieku (np. Sala Kolumnowa, Sala Balowa i Wielka Jadalnia). Zwiedzający zobaczą w nich m.in. pokaźne kolekcje wybitnych dzieł sztuki (malarstwa, rzeźby i grafiki), książek (biblioteka pałacowa liczy ponad 22000 książek), świetnie zachowane meble, srebra, porcelana, a także instrumenty muzyczne. Tutejsze muzeum to jednak nie tylko zabytkowe wnętrza, ale również największy w Europie zbiór powozów (przede wszystkim dawnych karet i bryczek) oraz Dział Sztuki Cerkiewnej i Dział Historii Miasta i Regionu.

Zamek można zwiedzać od 1 lutego do 30 listopada w poniedziałki w godz. 12-16, od wtorku do piątku w godz. 9-16; w soboty i niedziele od 1 lutego do 31 maja i od 1 października do 30 listopada w godz. 9-16 (soboty), 9-17 (niedziele), a od 1 czerwca do 30 września w godz. 10-18 (soboty i niedziele). Ostatnie wejście godzinę przed zamknięciem.
Ceny biletów: normalny – 28 zł, ulgowy – 20 zł.
W poniedziałki bezpłatne zwiedzanie bez przewodnika.

Rezydencja Potockich i Lubomirskich to nie tylko zamek, ale także przylegający do niego malowniczy park zamkowy w stylu angielskiego parku krajobrazowego. Ten ogromny ogród powstał na przełomie XVIII i IX wieku i od tego czasu niewiele się zmienił. Miłośnicy przyrody znajdą w nim rzadkie gatunki drzew (np. platan klonolistny, tulipanowiec amerykański, miłorząb dwuklapowy czy choina kanadyjska – warto wiedzieć, że niektóre egzemplarze mają przeszło 200 lat i zostały wpisane na listę pomników przyrody), egzotyczne rośliny (oliwnik wąskolistny czy magnolia japońska), a także przepiękne, ułożone w klomby i rabaty kwiaty (m.in. aksamitki, bratki i pacioreczniki). W parku znajduje się wyjątkowa storczykarnia dostosowana do uprawy tych kapryśnych roślin, oranżeria, stajnie, a nawet kort tenisowy. Zwiedzający mogą wstąpić również do Zameczku Romantycznego, ujeżdżalni i wozowni. Podziwiać można tu także wspaniałe rzeźby, posągi, fontannę i malownicze jeziorko.

Tuż za ogrodzeniami zamku znajdziemy pozostałości powstałego w II poł. XVIII w. magnackiego Folwarku Górne, który był dla zamku i jego mieszkańców pewnego rodzaju zapleczem przemysłowo-gospodarczym. W czasach świetności znajdowały się tu m.in. wozownia, stajnia, elektrownia, spichlerz, fabryka rosoliów i likierów, browar, budynki administracyjne, cukrownie, sieć ciepłownicza, gospodarstwa rolne, ogródki warzywne i sady. Folwark był wykorzystywany także w celach rekreacyjnych i wypoczynkowych – miał urzekający klimat sielskiej wioski z malowniczymi kwiatowymi ogrodami, warzywnikami, zwierzętami gospodarskimi, a nawet słynnym Ogrodem Włoskim i Ogrodem Różanym. Do dzisiaj w niezmienionej formie zachowały się tylko budynki spichlerza i fabryki likierów (pozostałe zabudowania przebudowano i spełniają teraz inne funkcje, niektóre zostały też zupełnie zniszczone). Będąc w Łańcucie warto odwiedzić ten teren, bo Górne to najlepiej zachowany gospodarczy folwark rezydencji magnackiej w Polsce.

Niedaleko centrum miasta i Rynku znajduje się Plac Jana III Sobieskiego, a na nim zlokalizowany jest bardzo ciekawy obiekt żydowskiej architektury – łańcucka synagoga. Pierwsza drewniana świątynia powstała w 1610 r., ale Stanisław Lubomirski (który mocno wspierał Żydów w Łańcucie) w 1761 r. postanowił w jej miejscu wybudować nową, murowaną, barokową bożnicę. Elewacja budynku nie jest zbyt okazała: widać żółte mury, barokowe okna i wyróżniającą ją spośród okolicznych zabudowań klatkę schodową prowadzącą do kruchty dla kobiet (schody pojawiły się dopiero w czasie remontu obiektu w XIX w.). Pierwotnie synagoga wyposażona była w wiele drewnianych sprzętów, które niestety zostały zniszczone w czasie II wojny światowej. Do dzisiaj we wnętrzach świątyni podziwiać można m.in. wspaniałe polichromie prezentujące sceny z Biblii (co ciekawe w świątyniach żydowskich zakazane jest obrazowanie ludzkich twarzy, dlatego twórca malowideł w interesujący sposób je ukrył) czy drewnianą szafę ołtarzową służącą do przechowywania Tory.

Synagogę zwiedzać można tylko w miesiącach wakacyjnych (lipiec, sierpień) w godz. 9-15 po wcześniejszym kontakcie z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego (adres e-mail: fodz@fodz.pl)

Jeszcze przez chwilę zostajemy na Placu Sobieskiego, gdzie znajduje się niepozorna, ale bardzo popularna wśród turystów atrakcja Łańcuta – ławeczka z pomnikami Stanisława i Jana Cetnarskich, którzy w latach 1885-1927 z niespotykanym zaangażowaniem sprawowali urząd burmistrza miasta. Bracia Cetnarscy do tej pory pamiętani są głównie jako budowniczowie Łańcuta i osoby, dzięki którym miasto znacznie podniosło swój prestiż (w tym czasie powstało wiele nowych budynków, m.in. pierwsze wille, żeńska szkoła, sąd, koszary wojskowe, kilka kościołów czy siedziba magistratu). Warto wiedzieć także o tym, że za ich kadencji w mieście zaczęto korzystać z elektryczności i kanalizacji, a sam Łańcut znalazł się w elitarnym gronie miast murowanych. Kamienny pomnik zaprojektowany przez Wrzesława Żurawskiego odsłonięto w 2008 roku, tym samym władze miasta i jego mieszkańcy uczcili pamięć tych, którzy przyczynili się do ogromnego rozwoju Łańcuta mimo trudnych czasów.

Kolejna warta uwagi atrakcja Łańcuta to Muzeum Historii Miasta i Regionu mieszczące się w budynku dawnego Kasyna Urzędniczego. Zobaczyć tu można trzy stałe wystawy, które obrazują zwiedzającym dzieje Łańcuta i okolic. Pierwsza wystawa nazywana jest mieszczańską i mieści się w dwóch wydzielonych pomieszczeniach (w jednym urządzono salon, w drugim sypialnię), które przedstawiają aranżację mieszczańskich domów z przełomu XIX i XX w. (widać umeblowanie, wyposażenie, a nawet obecne już wówczas aparaty telefoniczne). Ważna jest także ekspozycja etnograficzna, która pokazuje łańcucką sztukę ludową (główne eksponaty w tej części muzeum to okoliczne stroje ludowe oraz obrazy i rzeźby ludowych artystów). Dużo miejsca (aż 5 sal wystawowych) poświęcono ekspozycji X Pułku Strzelców Konnych – zebrano tutaj pamiątki po dzielnych żołnierzach walczących w tym pułku (oryginalne dokumenty, stare fotografie, żołnierskie odznaki, a nawet prawdziwe mundury).

Następnie zwiedzamy centralny punkt miasta, czyli łańcucki Rynek. Miasto ulokowano na prawie magdeburskim, dlatego właśnie od zbliżonego do kształtu prostokąta Rynku wychodzą ulice połączone w dosyć regularną sieć (ulice przecinają się pod kątem prostym). Rynek otaczają przepiękne XVII-wieczne kamienice (nie zachowały swojego pierwotnego kształtu, bo w XIX i XX wieku przebudowano je i trochę zmieniono ich wygląd). Na łańcuckim Rynku stoi nietypowa ozdoba budząca ogromne zainteresowanie przyjezdnych – powóz Potockich z charakterystycznym herbem Pilawa na boku (Łańcut często kojarzony jest z tego typu powozami). Do niedawna można było tu także podziwiać budzący dużo kontrowersji dawny pomnik żołnierzy radzieckich (kilka lat temu zmieniono go na pomnik „W hołdzie walczącym o wolność i niepodległość Ojczyzny”), ale władze miasta zdecydowały się na usunięcie go z centrum miasta (zimą na jego miejscu stoi olbrzymia choinka).

Kierujemy się w stronę ul. Dominikańskiej, gdzie zlokalizowany jest dawny Zespół Klasztorny oo. Dominikanów. Kompleks klasztorny (kościół i klasztor) wybudowano w 1491 r. z inicjatywy podkomorzego przemyskiego S. Pileckiego (sami Dominikanie pojawili się w Łańcucie przed 1387 r., na siedzibę swojego konwentu czekali zatem przeszło 100 lat). Przez wieki swojego istnienia budynki były kilkakrotnie niszczone i odbudowywane, dlatego ich dzisiejszy wygląd znacznie różni się od tego z końca XV w. Do dzisiaj zachowały się niemal dwumetrowe mury budynku, kolebkowe sklepienie w części klasztornej, wyjście na umieszczony pośrodku kompleksu wirydarz, sklepienie w dawnej części kościelnej oraz fundamenty starych budowli. Obecnie w starym klasztorze mieści się siedziba oddziału PTTK z domem wycieczkowym i informacją turystyczną, restauracja, a także sklepiki (tzw. kramów dominikańskich), ale stare mury niezmiennie przypominają turystom swoja historię i to, że są najstarszym zabytkiem w Łańcucie.

Kolejnym punktem wycieczki jest znajdujący się nieopodal kościół farny pw. świętego Stanisława Biskupa. Ten eklektyczny budynek powstał w 1476 roku (wybudowano go w miejscu starego, drewnianego kościółka, który stał tutaj prawdopodobnie już w 1369 roku), ale przez lata sukcesywnie dobudowywano do niego kolejne elementy, odnawiano go, aż w końcu w latach 1896-1900 zyskał obecny wygląd. W kościele podziwiać można przepiękny neogotycki ołtarz główny ozdobiony rzeźbami wykonanymi z drewna i obrazem, na którym święty Stanisław wskrzesza Piotrawina (namalowanym prawdopodobnie w 1860 roku przez Józefa Reichana). Warto zwrócić uwagę także na Obraz Matki Bożej Szkaplerznej (Pani Łańcuckiej) namalowany w 1670 roku, na XVII-wieczny obraz Matki Bożej Różańcowej oraz na replikę malowidła Donattiego przedstawiającą świętego Stanisława. W kościele zobaczyć można również XVII-wieczną barokową chrzcielnicę tylmanowską wykonaną z czarnego marmuru.

Kolejną dużą atrakcją Łańcuta jest jedyne w Polsce, wyjątkowe Muzeum Gorzelnictwa znajdujące się przy ulicy Kolejowej. Należy ono do łańcuckiej Fabryki Wódek i mieści się w należącym do niej klasycystycznym dworku wybudowanym w 1833 roku. Celem muzeum jest pokazanie zwiedzającym, jak dawniej wyglądała i funkcjonowała Fabryka Likierów, Rosolisów i Rumu Hrabiego Alfreda Potockiego. W salach wystawowych zgromadzono eksponaty pokazujące codzienną pracę w fabryce (m.in. stare zdjęcia, dokumenty, cenniki, butelki, etykiety, dawne maszyny produkcyjne i rozlewnicze) oraz makiety obrazujące proces produkcji alkoholu. Warto poznać dzieje tej dawnej fabryki – tym bardziej, że można oglądać je na tle działającej tuż obok współczesnej Fabryki Wódek.

Zwiedzanie muzeum możliwe jest po uprzedniej telefonicznej rezerwacji.

Łańcut – mapa z zaznaczonymi atrakcjami